مثل اهل بیتی مثل سفینة نوح من رکبها!

بازسازی سامرا

مثل اهل بیتی مثل سفینة نوح من رکبها!

درس پنجم

بسم الله الرحمن الرحیم

درس پنجم
حروف ناخوانا

در قرآن کریم حروفی وجود دارد که نوشته شده ولی خوانده نمی شوند که به آن ها حروف نا خوانا می گویند.
در قرآن کریم فقط چهار حرف «   و   ا   ل   ی  » با عنوان حروف ناخوانا شناخته شده اند. موارد حروف ناخوانا در قرآن کریم به شرح زیر می باشد.

·   پایه و کرسی همزه : گاهی حروف « و ا ی » پایه و کرسی برای همزه قرار می گیرند که در این صورت فقط همزه خوانده شده و حروف پایه ناخوانا می باشند
مانند: اسأ تم  تؤتی  یستهزِئ
نکته: چنانچه همزه مکسور باشد به همراه حرکت کسره در زیر حرف پایه نوشته می شود.
مانند: ائمه   بارئکم   اللؤلؤ

·   پایه و کرسی الف مدی: دو حرف « و ی » پایه و کرسی برای الف مدی قرار می گیرند که در این صورت  به جای دو حرف « و ی» الف مدی خوانده می شود.
مانند: یتزکی     بنیها     فرادی      زکوه      مشکوه

·   الف جمع: الف جمع در آخر کلمات و بعد از واو جمع می آیدو خوانده نمی شود.
 مانند:     ءامنوا     کفروا

·   واو مدی در شش کلمه: در قرآن کریم به شش کلمه بر می خوریم که دارای واو مدی ناخوانا می باشند این کلمات عبارتند از:  اولی  اولوا   اولاء   اولات   اولئک   ساوریکم

·   همزه وصل در میان کلام: مزه وصل در ابتدای کلماتی می آید که با حرف ساکن یا مشدد آغاز شده باشند بنابراین بعد از همزه وصل همیشه حرف ساکن یا مشدد قارار می گیرد و علت آوردن همزه وصل امکان تلفظ حرف ساکن یا مشدد می باشد.در صورتیکه همزه وصل در میان کلام قرار گیرد خوانده نشده و حرف قبل و بعد از آن به یکدیگر وصل می شوند. نشانه همزه وصل در برخی قرآن ها ( عثمان طه) صادکوچکی است که روی آن قرار می گیرد.مانند:   فاتلوها      فاسلک      فمن اهتدی

همزه وصل در ابتدای جمله خوانده می شود و با توجه به اینکه در بیشتر قرآن ها بدون حرکت نوشته می شود تعیین حرکت آن به شرح ذیل است:
1- همزه وصل در الف و لام حرف تعریف همیشه مفتوح است مانند: اَلملک    اَلدِّین     اَلله
2- همزه وصل در اسم ها همیشه مکسور است
مانند: اِسم    اِبن    اِبنت     اِمرأ      اِمرأه    اِمرأتین      اِثنان   اِثنتان    اِثنین     اِثنتین

3-همزه وصل در فعل ها:در صورتی که اولین حرف متحرک بعد از همزه وصل مفتوح یا مکسور باشد، مکسور می شود. مانند: اِشرَبـِی  اِکشـِف
4- در صورتی که اولین حرف متحرک بعد از همزه وصل مضموم باشد.
مانند: اُتلُ      اُسلُـک      اُدخُلُوهـَا

5- حروف مدی نزد همزه وصل: هرگاه یکی از حروف مدی ( که ساکن محسوب می شوند) پیش از همزه وصل قرار گیرد در صورت وصل حرف مدی خوانده نشده و به صدای کوتاه از جنس خود تبدیل می شود.
 مانند: ربنَا اکشف     فِی البیوت     اتُوا الیتامی

6-لام تعریف ( الف و لام) نزد حروف شمسی: لام تعریف در نزد حروف شمسی ناخواناست. حروف شمسی شامل 14 حرف و عبارت است از : ت   ث  د   ذ   ر   ز  س  ص  ش  ض  ط  ظ  ل  م
مانند: ملک الناس  فی الدین   فی التراب   
نکته: حرف لام در کلمات زیر جزء حروف اصلی کلمات و خوانا می باشد.
فالتمسوا    فالتقطه     فالتقمه     فالتقی     اذالتقیتم     والتفت

درس چهارم

بسم الله الرحمن الرحیم

درس چهارم
  آشنایی با نشانه ها( 2):

مد  ~ :  مد در لغت به معنای کشیدن است. هرگاه بعد از حرف مدی، حرف همزه یا حرف ساکن یا حرف مشدد قرار گیرد، حرف مدی بیش از میزان طبیعی کشیده می شود و با نشانه مد( ~ ) همراه است.
 مانند: ساءَ ت   -  سِی ءَ بِهِم  -   قَالُوا اِنَکُم

نکته:
از مجموعه حروف مقطعه، هشت حرف دارای علامت مد بوده و بیش از میزان طبیعی کشیده می شود. این حروف عبارت است از: ( س- ص- ع- غ- ک- ن- م- ل)
مانند:  ص  ،  ق  ،  یس  ،  المر ،  کهیعص

 

تنوین:   تنوین نشانه نون ساکن زایدی است که در آخر برخی کلمات می آید. نوشته نشده ولی خوانده می شود. نشانه تنوین به صورت تکرار حرکت حرف آخر کلمه می باشد.
تنوین بر سه قسم است:
1- نصب:    مرکب از دو فتحه  2-جر: مرکب از دو کسره    3-رفع:  مرکب از دو ضمه

نکته: بعد از تنوین نصب معمولا الف ناخوانا و گاهی یاء ناخوانا می آید. مانند: کتابَا- هدَی
مگر در دو مورد:
الف) تنوین نصب روی تاء گرد(تأنیث) باشد. مانند: هامٍِدَهً- لُجَهً
ب) تنوین نصب روی حرف همزه بعد از الف مدی باشد. مانند: ماءً- نساءً

درس سوم

بسم الله الرحمن الرحیم

درس سوم:

آشنایی با نشانه ها( 1)

سکون:سکون ضد حرکت است و حرفی را که هیچ گونه حرکتی( اعم از کوتاه و کشیده) نداشته باشد، ساکن می نامند.
حرف ساکن همیشه به کمک حرف متحرک پیش از خود با یک بخش خوانده می شود.

نشانه های سکون: برای نشان دادن حرف ساکن از یکی از دو نشانه ه و یا    استفاده می شود. هرچند حرف ساکن نیاز به نشانه سکون نداشته و بدون نشانه هم قابل خواندن است،
مانند:( اَم      اَ مۡ      اَم  -   لَم      لَمۡ     لَم)

 

نکته:
1- در ادای( واو و یای ساکن ماقبل مفتوح) (  َ و ) (  َ ی )   باید دقت شود تا فتحه قبل از واو متمایل به صدای ضمه و فتحه قبل از یاء، متمایل به صدای کسره نشود.
مانند: َیومِهِم، َایمانِهِم، تَوبَتُهُم، کَیفَ

2- در صورتی که پنج حرف( ب- ج- د- ق- ط)               ( قطب جد) ساکن باشند، باید صدای آن ها را آزاد و رها نمود تا آشکار شنیده شوند،
 مانند: نَبلُوکُم، نَجزِی، اَدبَارِهَا، اَقفَالُهَا، اَطرَاف

تشدید:اگر دو حرف مثل هم در یک کلمه کنار یکدیگر قرار گیرد، چنان چه حرف اول دارای حرکت نباشد، آن را حذف کرده و به جای آن روی حرف دوم، نشانه تشدید (   )  قرار می گیرد.
بنابراین در حرف مشدد، یک حرف ساکن نهفته است و همانند هر حرف ساکن، به کمک حرف متحرک قبل از خود، محکم و با شدت خوانده می شود.
مانند:   کَفَّ  ( کَفْفَ)   ،   مَسَّ( مَسْسَ)

 

نکته:
1- حرف مشدد هیچ گاه در ابتدای کلمه نمی آید.
2-  در صورتی که دو حرف میم و نون، مشدد گردد، صدای آن ها با مقداری کشش از فضای بینی اذا می شود. به این حالت در اصطلاح « غنه»میگویند.
 مانند:اَمَّا-اِنَّا
        

درس دوم

بسم الله الرحمن الرحیم

درس دوم:

 

مصوت ها( صداها):

مصوت ها (صداها) آواهایی هستند که در هنگام تولید بدون اینکه در مجرای گفتار به مانعی برخورد کنند به آسانی و با آزادی تمام از دهان خارج می شوند.
مصوت ها در زبان فارسی شامل صداهای « اَ  اِ  اُ –آ- ای- او » می باشند. و در زبان عربی و قرآن به صداهای کوتاه و کشیده تقسیم می شوند.

صداهای کوتاه را حرکات و صداهای کشیده را حروف مدی می نامند.
صداهای کوتاه یا حرکات شامل      َ   ِِ  ُ        می باشد.

 صداهای کشیده یا حروف مدی شامل : ( الف مدی « َ  ا  » ، یاء مدی «  ِی  » ، و واو مدی «  ُو  »)

می باشند.

مصوت ها در زبان قرآن از نظر کمیت به دو دسته تقسیم می شوند:

1- مصوت های کوتاه یا حرکات ( فتحه، کسره،ضمه)

2- مصوت های کشیده یا حروف مدی ( الف مدی، یاء مدی، واو مدی)

مصوت های کشیده از کشش مصوت های کوتاه پدید می آیند.

 

مصوت های زبان عربی و قرآن از نظر کیفیت به سه دسته تقسیم می شوند:
1 - دسته اول :          َ     دو برابر شود=    ءَ ا
2- دسته دوم               ِ   دو برابر شود =   ءِ ی
3- دسته سوم :              ُ    دو برابر  شود =  ءُ و

 

 

فتحه و الف مدی: حالت دهان به هنگام تلفظ افقی می شود.
صدای فتحه در زبان عربی و قرآن همانند صدای اً در زبان فارسی است.البته کوتاه و بدون کشش در صورتی که صدای فتحه کشش و امتداد یابد از آن الف مدی تولید می شود.
به عنوان نمونه  ءَ   ءَا    دَ   دَا

 

نکته:
چنانچه الف مدی بعد از حروف « خ ر ص ض ط ظ غ ق » قرار گیرد در هنگام تلفظ دهان به صورت عمودی باز شده صدای الف مدی درشت و پرحجم شنیده می شود مانند « را   خا  صا »

( خَلقَ  خَالقَ )  – ( صَلحَ  صَالِحَات )– ( غَفَرَ غَافِر) ( طهر طاهر )- ( ظهر ظَاهِر ) – ( ضَرَبَ  ضَارب )
( قول  قانتین ) – ( رجع   راجعون )
 

درس اول

بسم الله الرحمن الرحیم

ارزش و فضیلت قرائت قرآن کریم
خداوند متعال در آیات متعددی از کلام وحی، مسلمین را به قرائت قرآن کریم ترغیب فرموده که از جمله ان آیه کریمه است.
«فَاقرَءُوا مَا تَیَسَرَ مِنَ القُرآنِ» پس در هر حال آن چه میسر است به قرائت قرآن بپردازید.  20 مزمل

قال رسول الله ( صلی اله علیه و آله و سلم):
« إن أَرَدتم َیشَ السُعَداءِ وَ مَوتَ الشُهداءِ و النَجاهَ یَومَ الحَشرِ وَ الظَلَ یَومَ الحَرُورِ والهُدَی یَومَ الضَلالَهَ فَادرِسوُا القُرآنَ فَإنهُ کَلامُ الرَحمنِ وَ حِرزٌ مِنَ الشَیطانِ وَ رُجحَانٌ فِی المِیزَانِ»
اگر خواستار زندگی سعادتمندان و مرگ شهیدان و نجات روز محشر و سایه سار در گرمای روز قیامت و هدایت در روز گمراهی هستید پس قرآن بیاموزید، زیرا آن گفته خدای مهربان و ایمنی از شیطان و موجب برتری و وزنه خوبی های شماست. جامع الاخبار و الآثار، ج 1،ص 210

 

درس اول

آشنایی با صامت ها و مصوت ها
صامت ها:(شناخت حروف الفبای عربی)
صامت ها آواهایی هستند که در هنگام تولید آن ها هوا در نقطه ای از اندام های گویایی به مانع برخورد می کنند یا مجرای عبور هوا تنگ شده و ایجاد سایش می نماید.مقصود از صامت ها حروف یا الفبای زبان است. الفبای زبان عربی از 28 حرف تشکیل می شود  که هر حرف دارای یک سری ویژگی است.

 شکل، اسم، تلفظ خاص.

یاد سپاری 1:
در تلفظ اسامی حروفی که به همزه ختم می شوند برای سهولت در قرائت همزه تلفظ نمی شود مانند حرف «ب» که «باء» نوشته می شود . ولی بدون همزه «با» خوانده می شود.

یاد سپاری 2:
از میان حروف عربی تنها تلفظ ده حرف با زان فارسی تفاوت دارد و آن حروف عبارتند از:

« ث، ح،ذ،ص،ض،ط، ظ، ع،غ،و» که در بحث تمایز حروف به بیان تلفظ آن ها خواهیم پرداخت.

حروف مقطعه:
از مجموع 114 سوره قرآن کریم 29 سوره با حروف مقطعه آغاز می شوند که این حروف به صورت جدا جدا و با اسم خود خوانده می شوند.حروف مقطعه به 5 دسته تقسیم می شوند.